Obeležena godišnjica dve velike tragedije kraljevske porodice EVO KAKO JE IZGLEDAO KRAJ DINASTIJE OBRENOVIĆ

Srpski vladari ubijeni su u noći 11. juna 1903.

Srpska pravoslavna crkva obeležava godišnjicu dve velike tragedije dinastije Obrenović - ubistva kneza Mihajla u Topčideru, 1868. godine, i kralja Aleksandra i kraljice Drage 1903, u privatnim odajama kraljevskog dvora.

Oba ubistva dogodila su se na isti dan, 29. maja po Julijanskom, zvaničnom kalendaru Kneževine i Kraljevine Srbije, pa SPC, koja i danas poštuje računanje vremena po tim kalendaru, svake godine 11. juna u molitvama pominje tragično stradanje Obrenovića.

Parastos je služen knezu Mihajlu na 139. godišnjicu smrti, kao i kralju Aleksandru Obrenoviću i kraljici Dragi, čiji posmrtni ostaci počivaju u kripti jednog od najvećih beogradskih hramova.

Knez Mihajlo Obrenović, sin kneza Miloša i kneginje Ljubice, jedan je od najznačajnijih vladara Srbije koji je zaslužan za jačanje autonomije Beogradskog pašaluka u okviru Osmanskog carstva.

Tokom njegove vladavine došlo je do povlačenja preostalih osmanlijskih trupa sa teritorije Srbije, posebno iz srpskih gradova.

U istoriji će ostati zabeležen 19. april 1867. godine, dan kada je knez Mihailo Obrenović od turskog Ali-Riza paše primio ključeve Beograda.

Knez Mihajlo je kao vladar od autorieta uložio veliki trud za uspostavljanje institucija kulture, prosvete i nauke. Od ključnog značaja za srpsko prosvetiteljstvo bila je njegova nesebična podrška Vuku Karadžiću, Đuri Daničiću, Branku Radičeviću i drugim nosiocima obrazovnih delatnosti.

Bio je veliki zagovornik stvaranja saveza hrišćanskih država Balkana i u tom smislu blisko je sarađivao sa biskupom Jurajem Štrosmajerom.

Ubijen je u Topčideru kao žrtva privatne zavere, ali okolnosti ubistva nikada nisu razjašnjene.

Poslednji vladar dinastije Obrenović

Kralj Aleksandar Obrenović, sin kralja Milana i kraljice Natalije, bio je žrtva zavere srpskih oficira koji se nisu slagali sa njegovom spoljnom i unutrašnjim politikom.

Maloletni kralj Aleksandar došao je na vlast 1893. godine, kada je razrešio namesničku vladu, koja je trebalo da vlada Srbijom do kraljevog punoletstva.

U maju 1894. godine Aleksandar je ukinuo "radikalski ustav" iz 1888. godine, koji je bio najdemokratskiji do tada, i vratio stari "namesnički" ustav iz 1869. godine.

Osim načina vladanja, nezadovoljstvo u vojnim, političkim krugovima i među narodom naročito je izazvala vest o ženidbi kralja sa Dragom Lunjevicom-Mašin u julu 1900. godine, koju su ti krugovi smatrali nedostojnom da bude srpska kraljica. Protiv ženidbe bili su i Aleksandrovi roditelji, Milan i Natalija.

Aleksandar Obrenović je 1901. godine odbacio i "namesnički" ustav i proglasio novi ustav, koji je poznat kao "Oktroisani ustav".

Zbog takvog načina vladanja nezadovoljstvo u narodu je postajalo sve veće.

U noći između 28. i 29. maja (11. juna po novom kalendaru) 1903. godine, grupa zaverenika, pod rukovodstvom kapetana Dragutina Dimitrijevića Apisa, izvršila je prevrat. Kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga su ubijeni u spavaćoj sobi, tela su im bačena preko prozora i sahranjena u staroj crkvi Svetog Marka.

Međutim, natpis sa imenima dugo nije stajao na grobu, a prema letopisu Markove crkve, prvi natpis postavile su 1917. godine austrougarske vlasti.

Njihova tela su, kako je rukom zapisano u tom svedočanstvu crkve, prenesena posle požara u staroj crkvi u kriptu nove Crkve gde se i danas nalaze.

Parastos kraljevskom paru Obrenovića svake godine se služi i u Hilandaru u znak zahvalnosti kralju Aleksandru, koji je manastiru davao redovnu godišnju pomoć.

Kraljica Draga, koja je na dvoru okupljala srpske pisce i intelektualnu elitu Srbije, ostaće upamćena kao veliki srpski mecena. Njenom odlukom je Branislav Nušić postao direktor Narodnog pozorišta, a Jovan Skerlić otišao na školovanje u Ženevu.

Ubistvom poslednjeg kralja iz dinastije Obrenovića, ugasila se loza dinastije koja je, sa prekidom između 1842. i 1858. godine vladala Srbijom od 1815. godine.

Na presto Srbije posle Majskog prerata došao je kralj Petar I Karađorđević.

Autor: Dalibor Stankov